(Çocuklarımızın dikkatini çalan görünmez hırsız)
Günümüzde, evin içinde sessizlik olduğunda aklımıza ilk gelen ne? Çoğu zaman: “Çocuk tabletiyle oynuyor.”
Oysa Johann Hari, Stolen Focus kitabında çok çarpıcı bir noktaya dikkat çekiyor: Odaklanma, sadece bir beceri değil; hayatımızı nasıl yaşadığımızın temelini belirleyen bir güç. Ve bu güç, ekranların sonsuz dikkat çekme mekanizmalarıyla yavaş yavaş elimizden alınıyor.
Ekranlar ve Dikkat Dağınıklığı
Kitapta geçen önemli bir gözlem: Biz dikkatimizi kaybetmiyoruz; dikkatimizi birileri alıyor. Çocuklar için bu etki çok daha hızlı ve kalıcı.
- Hızla değişen görüntüler, beynin “hemen ödül” arayışını güçlendiriyor.
- Derin düşünme ve hayal kurma becerisi zayıflıyor.
- Sürekli uyarıcıya maruz kalan beyin, sakinleşmekte zorlanıyor.
Çocuklarda Ekran Süresinin Uzun Vadeli Etkileri
Bilimsel araştırmalar, aşırı ekran kullanımının:
- Dikkat süresini kısalttığını
- Uyku kalitesini bozduğunu
- Sosyal becerileri azalttığını
- Empati yeteneğini zayıflattığını gösteriyor.
Peki Anne-Baba Olarak Ne Yapabiliriz?
Hari’nin de altını çizdiği gibi, çözüm sadece “ekranı yasaklamak” değil. Asıl mesele, ekran dışında kaliteli zaman alanları yaratmak.
- Ekranla geçirilen zamanı sınırla (ör. okul sonrası 1 saat).
- Açık hava etkinliklerini artır (bisiklet, bahçe, park).
- Ekran öncesi-öncesi ritüeller oluştur (kitap okuma, sohbet, sessiz oyun).
- Ebeveyn olarak örnek ol: Telefonu elinden bırak, çocuğuna bak.
Çocuklara Nasıl Anlatmalı?
Sadece “Ekran zararlı” demek, çocuk için soyut bir bilgi. Bunun yerine:
“Tıpkı tatlıyı çok yediğimizde midemizin bozulması gibi, ekranı fazla kullanmak da beynimizi yoruyor.” ya da “Ekran seni o kadar çok meşgul ediyor ki, kendi hayalini kurmaya zaman kalmıyor.”
Odaklanma Gücünü Geri Kazanmak
Hari’nin en güçlü mesajlarından biri şu:
Dikkat, ancak bilinçli olarak korunursa gelişir. Çocuğunuzun dikkatini korumak, ona verebileceğiniz en değerli hediyelerden biridir. Bu, sadece okul başarısı için değil; derin bağlar kurabilmesi, kendini tanıyabilmesi ve hayal gücünü özgürce kullanabilmesi için de gereklidir.
